Wednesday, August 19, 2009

СУПЕРНЭГДЛИЙН ОНОЛЫН ЛОГИК, МАТЕМАТИК БА ФИЗИК ҮНДЭСЛЭЛҮҮД

(Монголын Үндэсний дэвшил ба Дэлхийн соёл иргэншлийн ирээдүй)

Судлаач Ч.Эрдэнийн сургалтын цуврал лекцүүд 9 сарын 9-өөс болно.

ЛЕКЦ 1
Танин мэдэхїйн суурь їзэл баримтлалууд буюу пифагореизм, платонизм, теизм, буддизм. Шинжлэх ухаанч танин мэдэхїйн логик ба сэтгэлзїй. Сэтгэлгээний соёл. Шинжлэх ухаанч хандлага, хэм хэмжээний асуудал Онолын ухааны зарим ерєнхий онцлог. Орчин їеийн физикийн їндсэн зарчмууд, эгэл бєємсийн Стандарт загварын тухай ойлголт. Бусад удиртгал мэдээлэл. Электрон тооцооны хэрэгсэл ашиглах аргазїй.

ЛЕКЦ 2
Гранд ба супернэгдлийн онолын асуудлын мєн чанар, дэвшин гарсан тїїхэн тойм. Эйнштейний їзэл баримтлал ба оролдлогууд. Хайзенбергийн онол ба Нильс Борын шалгуур. Суперхєвчийн їзэл баримтлал, тїїний тєлєєлєгчид. Монголын физикчдийн онолын баримжаа, їр дїн. Онолын физикийн болон нэгдсэн онолын асуудлаархи Интернетийн мэдээллийн сантай харьцах аргазїй.

ЛЕКЦ 3
Математикийн ухааны їндсэн чиг урсгалууд. Континуумын онолын тухай ойлголт. Канторын олонлогийн онол. Формализм, тїїний зєрчлїїд. Математик логик дахь Гёделийн ба Коэний баталгаа супернэгдлийн онолын асуудалд холбогдох хувилбарууд. Ньютоны 1-р дїрэм. Логикийн тухай шинэ суурь тодорхойлолт, тїїний мєрдєлгєє. Математик ба физикийн харьцаа. Супернэгдлийн онолын философ ба логик їндэслэл. Нарийн шинжлэх ухааны журам горим. Монгол Улсын Їндсэн хуулийн холбогдох заалтууд.

ЛЕКЦ 4
Геометрын тїїх. Бїхнийг геометрчлах їзэл баримтлал. Пуанкаре, Эйнштейн, Уайтхед нарын їзэл баримтлалууд. Їнэмлэхїй геометрын асуудал. Гауссын тэгшитгэлийн онол ба алгоримт байгууламжийн тухай ойлголт. Їнэмлэхїй геометр байгуулах суурь постулат. Анхдагч алгоритм. Бифуркацийн тухай ойлголт. Шугаман бус їзэгдлийн мєн чанар. Огторгуй ба хугацаа, орон ба цагийн тухай Ньютоны їзэл баримтлал. Пуанкаре-Лоренцын харьцангуйн зарчим. Огторгуй-хугацааны цэг сингуляр тєлєв. Зарим гаргалгаа. Ньютоны гравитацийн їзэгдэл ба Гауссын цэвэр математик онолыг нэгтгэх нь. Топологи ба хуйлралын тухай Декартын їзэл баримтлал. Супернэгдлийн онол дахь їндсэн топологи алгебр арга. 4-хэмжээст топологи. Квант їсрэлтийн операторууд. Ертєнцийн математик машины тухай ойлголт. Тїїнийг судлах тоон туршилтын арга зїй. Онолын судалгааны онцлогууд.

ЛЕКЦ 5
Математик оршихуй, универсаль математик машин ба физик ертєнц. Тооны онолын асуудал, натураль тоо ба супернэгдлийн онол. Диракийн ба Вайнбергийн шалгуур. Ертєнцийн суурь математик ба физик тогтмолууд, тэдгээрийг нэгдсэн онолоор тооцох жишээ. Квант гравитацийн асуудлын шийдэл, тїїний жишээнїїд. Ертєнцийн зохирлын системийн тухай ойлголт ба супернэгдлийн онолын шийдэл. Цємийн харилцан їйлчлэлїїдийн шийдэл. Хиймэд оюуны тухай ойлголт. Супернэгдлийн онолын компьютер симуляцийн асуудал, шийдэх тєлєв.

ЛЕКЦ 6
Жиордано Бруногийн теорем. Гортиг-шугамын алгоритмын тухай їндсэн мэдэгдэхїїн. Їнэмлэхїй геометрын супербайгууламж, тїїний алгебр. Универсаль тооллын систем ба натураль тооны гайхамшиг. Анализ ба синтезийн харьцаа онолын ухаанд. Системийн морфизм ба кристаллографийн тэгшхэм топологид. Амьдралын їзэгдэл ба хїний ген-хромосомын бїтэц нэгдсэн онолоор тайлбарлагдах нь. Нарны системийн астрономийн параметрууд ба Дэлхий гараг.

ЛЕКЦ 7
Дэлхийн хямрал. Экологи, эдийн засгийн сїйрлийн тєлєв ба Ромын Клубын тооцоо, прогноз. Соёл иргэншлийн хувь тєєрєг, тїїний авралын асуудал. Хоукингийн їзэл бодол. Супернэгдлийн онол шийдвэрлэх гарц болох нь. Ирээдїйн хувьсгалт технологийн шинж чанар, урьдчилсан тєлєв. Монголын тїїхийн философ ба логик. Язгуур метафизик сургаал Тенгризм. Монголын ба дэлхийн Сэргэн мандал, практик зорилт ба бодит їйл ажиллагаа.

31 comments:

  1. Heden tsagaas, haana boloh , yamar unetei talaar medeelel ugnu uu

    ReplyDelete
  2. Naad lekts-g chine sonirhoj uznee. Tan-g sonsohod shal soliotoi yum shig sanagdsan shuu!!!!! Jinhene shinjleh uhaan gej yu baidgiig medeh uu?
    humun-mgl.blog.mn , sience.miniih.com ruu orood uz. tend minii baga baihdaa hiij baisan zuiluud baigaa. Suuliin ued hiisen ajlaa oruulaagui bolno.

    ReplyDelete
  3. science.miniih.com shuu

    ReplyDelete
  4. deerh etgeeded- science.miniih.com-d orj uzsen, oligtoi yum yu ch alga. Jinhene baitugai huuduutai uhaan ni ch alga. Oligtoi, hund medleg medeelel uguh blog haragdaagui. Ta iim baij huniig yaj soliotoor duudna ve? Ik murun dulguun, erdemt hun daruu gedeg. Ene hunii ajliig tani shig ni shuudeggui l baihgui yu.

    ReplyDelete
  5. baga baihdaa hiij baisan ajluud baigaa gej baihad l yu ch alga geed baih yum. 2-t chi ch ach holbogdliig ni baitugai barag yu bichsen-g n oilgoogui biz dee.

    ReplyDelete
  6. bas neg zuil martchihaj. Bi odoog-n hiij baigaa ajlaa oruulaagui bolno gej towch buguud todorhoi helsen. 2-t minii ajl-n chiglel ni super negdliin onol geech yum ni bish gej bas heleh baina. Ene talaar sonirhoj baisan, hiih gej oroldoj baisan, todorhoi onol bolowsruulj ehelj baisan, zaw chuluu muutain ulmaas duusgaj amjaagui. Tegeed orhison. Duusaagui neg onol bii. Sonirhson hvn baiwal holboo barij bolno. TER ERDENE GUAID HANDAJ HELEHED NAAD ONOLOO BATALJ UZUULEECHEE. ODOO CHINE NET HUGJSUN SHUU DEE, TUUNEES BISH SHINJLEH UHAANII ONOL BATLAHIIN TULDHAA HOL-N TUUH, BARDAMNAL YARIAD YAWJ BOLOHGUI SHUU DEE GEJ HELIE. BATALJ UZUULEECH.

    ReplyDelete
  7. Erdene guaid amjilt husie!!! Bi taniig demjij baina. Busad hun yu gej heleh ni hamaagui, hamgiin gol ni ene hunii asar ih medlegt ni hundetgel uzuulye.... T.G

    ReplyDelete
  8. Эрдэнэ гуайн тухай ихийг уншиж мэдлээ. Зарим нэг нь миний дээр нэг нээсэн блог руу орж хүүхдийн сэтгэхүйтэй юм хийхийн гэж байна. Тэр зөв өө. Би 10 жилд байхдаа тэрийг чинь гаргаж байсан юм. Анхных болоод дурсгалтай байдаг юм. Гаргасан түүх нь ч сонин. Тэглээ гээд хүүхэд насандаа гаргасан тэр интеграл, дифференциалын тодорхойлолт өнөөг хүртэл ач холбогдлоо алдаагүй байна. Энэ юуг харуулж байна? Ядахдаа интеграл уламжлалаа зөв тайлбарлачихдаг ч болоосой. МОНГОЛ-ын боловсрол өнөөдөр ийм л түвшинд байна. Тангад номын үсэг шиг зүйлс хүүхдүүдэд албан хүчээр цээжлүүлж байна. Тэр чинээгээрээ хүүхдүүдийг математик, физикийн агуу ухаанаас цааш түлхэж байна. Би ийм утгаар бичсэн юм. Одоо цаг үе ч сонин болж дээ. Би Ч.Эрдэнэ гэдэг хүний талаар уншсан, асуулт форум дээрээс хийсэн зүйлийнх нь талаар бага зэрэг үзсэн гэдгээ дээр хэлсэн. Шуудхан хэлэхэд энэ хүнийг буруу бодож байна гэж хэлнэ. Оюун ухааны гоо сайхныг үнэлэхгүй, солиорлыг үнэлдэг болчихсон юм гэж үү, энэ нийгэм? Ийм байж таарахгүй.

    ReplyDelete
  9. Эрдэнэ гээчийн мэдлэгийг бол харин үнэлж байна. Мэдлэгтэй байнаа гэдэг нь онол нээнээ гэсэн үг биш. Тэр бичсэн зүйлийг нь нэг харчихаарай. Ямар ч хүн онол нээхийг үгүйсгэхгүй. Гэхдээ онол нь бодитой байх ёстой. Эрдэнийн онол гээч нь онол гэхэд хэцүү зүйл харагдсан. Бас болоогүй Х.Намсрай гуайг бас муулнаа болоогүй. Харин ч хажууд нь Намсрай гуай бол дэлхийд данстай хүн шүү.

    ReplyDelete
  10. Тэр нэг блогд сэтгэгдэл бичсэн нөхөр бас батал гэнэ, шинжлэх ухаанд баталж нотолдог шүүгч байдаг юм уу, энэ тэр л гэсэн байна лээ. Шинжлэх ухаанд баталж нотолдог зүйл байдаггүй юм бол хүн болгон л дурын зүйлээ биччихээд зөв гээд гүйнэ шүү дээ. Хүмүүсээр хүлээн зөвшөөрүүлнэ гэдэг хамгийн том баталгаа, нотолгоо. Гэхдээ мэргэжлийн хүмүүсээр шүү. Зүгээр жирийн нэг хүн ч баталгаа нотолгоо гэж шинжлэх ухаанд байдаггүй юм гэж ярьж явдаггүй байх. Тийм байж дуугай л бай л даа. Нэг үг мэдэх үү? Мэдэхгүй бол дуугай байх нь сүрлэг байдаг юм аа гэсэн үг.

    ReplyDelete
  11. Дахин тэр блогийн асуудал руу орьё. Хэзээ ч билээ нээсэн блог учраас science.miniih.com -ынх нь хэрэглэгчийн нэр, нууц үгийг нь мартчихаж. нөгөөгийнхийг нь бол санаж байна. Тэр блогоо цаашид үргэлжлүүлэх санаатай байна. Гэхдээ зав зай гарвал. Улам ихийг бичье, хүмүүст мэдлэг өгье гэсэн бодолтой байна. Ямар Ч.Эрдэнэ шиг шал буруу номоо 500 доллараар үнэлж байгаа биш. Харин Ч.Эрдэнэ та тийм л сайн юм бол зүгээр физик математикийн гүнзгийрүүлсэн бөгөөд хялбаршуулсан ном гаргавал харин зүгээр юм биш үү гэж бодогдсон шүү. Хүмүүст мэдлэг түгээвэл тэр чинь харин таньд буян болно доо. Таны энэ блог дээрээс авах юм юу ч алга. Миний математикийн анхны баталгаагаа бичсэн блогоос ч долоон дор юм болж.

    ReplyDelete
  12. science.miniih.com блогд орж сэтгэгдэл бичсэн бүх хүнд талархлаа. Зарим нь буюу ихэнх нь атаархуу, өчүүхэн амьтан энэ тэр л гэсэн байна. Тэд намайг хэн болохыг яасан сайн мэдэж байнаа. Үзмэрчдэд талархая. Харин хол зөрдөг нь харамсалтай. Би атаархана гэж үү? Ч.Эрдэнэ шиг хүнд атаархвал тэр үед намайг солиорчихож гэж ойлгоорой. Хийх ажил их байгаа учраас блогоо хөтөлж үнэндээ чадахгүй байна. Уучлал хүсье. Тэр Эрдэнийн хийсэн, ярьж яваа зүйлээс зах зухаас нь үзсэн. Үнэхээр авах юм алга. Тэрийг нь дагаж хөөрч байгаа хүмүүс дагаж хөөрвөл хөөр, хөөр. Би биш л бол болоо. Солиотой хүнтэй орооцолдсоноос зүгээр урд ажлаа хийж явсан нь надад хамаагүй дээр. Хийх ажил ч үстэй толгойноос их байна даа.

    ReplyDelete
  13. Бас нэг зүйл байна. Ч.Эрдэнийн зүйлийг зах зухаас нь үзсэн гэдгээ хэлсэн. Математик онол гэхэд онол биш, зурхай гэхэд зурхай биш тийм зүйлийг бичсэн байсан. Шинжлэх ухаан гадарладаг ямар ч хүн шууд хараад л ойлгоно доо. 2-т би буруу бодож байж, ойлгохгүй байнаа гэж бодоход цэвэр математик онолоор ертөнцийг тайлбарлах нь өрөөсгөл. Би дээр нэг онол боловсруулж байгаад орхисон гэдгээ хэлсэн. Миний тэр зүйлд хөдөлгөөн, масс, импульс нь бүх ертөнцийн үндэс суурь болдог юм. Тэр онолоор огторгуйн муруйлтыг тайлбарлаж болно. 4 хүчийг гэж чухам юу юм гэдгийг үзүүлдэг юм. Зарим хүмүүсийн хэлдгээр 4 хүчийг нэгтгэх гэдэг байхаа. Тэр онолоор Ейнштейний харьцангуйн онолыг тайлбарлаж болно. Харамсалтай нь дуусгаагүй учраас үнэн зөвийг нь хэлэхэд бэрхшээлтэй.

    ReplyDelete
  14. Unexeer l anxaaraltai sonsmoor yum bna shuu

    ReplyDelete
  15. Erdene guai bol mongoliin niigmiin neg emegnel bolood baina shuudee. gol ni erdene gedeg hun iim yum hiigeed yavaad baigaadaa emegnel ni baigaa bish, teriig ni oilgoochgui baij, bichsen yumand ni itgechiheed, meddeg humuusiin uuduus arhiraad baigaa humuus l emegnel ni bolood baina. Shinjleh uhaan gadarladag, bur ochuuhen ch gesen gadarladag hun bol ene hunii yariad baigaa zuil yamar utgagui, ineedtei zuil bolohiig shuud l oilgono.

    Delhiid erdemted uursdiin buteelee taniulah arga ugaasaa todorhoi baina. Sudalgaa hiij bgaa bol ter talaaraa tuhain salbariinhaa ner hundtei yadaj neg setguuld buteelee hevluul l dee. terend Erdene guaigaas garaad baih mungu baihgui. Teriig chini hevluulehiin tuld peer review gej tusgai mergejliin humuus hyanaj baij oruuldag yum. tiim yum yadaj davchih l daa ene onol ni. ternii orond lektor tovtei hamtarch lekts unshina ch geh shig. Erdene guai chaddag yum bol lektsendee mongoliin ih surguuliin mundag gesen physic, mathematiciin professor yadaj 3-4g avchraad uuriiguu huleen zovshooruulchih. N.Enhbayar geh met usan tolgoitoi humuusiin tolgoig erguulj chadah ch, zahiin erdemtdiin huvid ta bol zugeer l ineed doog ni bolood baina shuudee.

    ReplyDelete
  16. ta chini odoo boltol uuriiguu neelt hiisen gej itgesen heveeree bgaa yumuu. medreliin emchid handaachee.

    ReplyDelete
  17. ыйый - Эрдэнээ гуайн амрыг эрье. Та физик мэдэх хүний хувьд сингуляр чанар, ертөнцийн гарал үүсэл, цаг хугацаагаар аялаж болох талаар блогтоо бичнэ үү? торсион орныг юу гэж ойлгох вэ?

    ReplyDelete
  18. Байгалийн ухаанаас хол хөндий мунхаг надад энэ сүрхий физикчдийн хоорондоо яриад байгаа зүйлийг ойлгох юм үнэндээ алга. Ямар ч байсан Эрдэнэ хоосон зүйл яриагүй л гэж бодож байна. Бүхнийг "батал" "батал" гэж орилох нь тэнэг хэрэг. "Батлах" гэж юуг хэлэх вэ? Бидний ядруухан нүдэнд харагдах биетэй зүйлийг гаргаж ирэхийг хэлэх үү? Үгүй шүү дээ... Хамгийн сүүлд бичсэн нөхрөөс нэг юм асууя, би бол угаасаа наад асуултуудад чинь хариулж мэдэхгүй. Чиний бодлоор сүнс гэж юу вэ? "Тийм юм байдаггүй юм" гэж хариулбал би чамайг үнэхээр гайхах болно...

    ReplyDelete
  19. Аа бас нэг юм санал болгоход Эрдэнэ тэгээд энэ яриад байгаа зүйлээ нэг жижигхээээээн хэмжээний туршилт хийгээд материас өөр юунд ч итгэхээ больсон өнөө үеийн хүмүүсийн нүдийг хужирлаж, итгэлийг нь авах тухай бодож үзсэн л байх даа бодвол? Тийм туршилт хийх боломж ч байхгүй юм уу?

    ReplyDelete
  20. мунхаг хүн л бусдыг хүлээн зөвшөөрч чаддаггүй. яагаад гэвэл өөрөө тэнэг болохгүйн тулд өөрөө ойлгож чадахгүй байгаа ухааныг үгүйсгэдэг.

    ReplyDelete
  21. Ч.Эрдэнэ та их зөв юм яриад байх шиг одоо бүгдийг нь гаргаж ирээд монголоо аврах цаг болсон юм биш үү?

    ReplyDelete
  22. Танд амжилт хүсье. Таны "Супернэгдэлийн онолын үндэс" номыг уншаад үнэхээр ийм юм байх боломжтой гэдгийг бодож үзэхэп надад бахархах сэтгэл төрж байлаа. Таны номонд дурдсанчлан дээрхи онол тань үнэхээр хангалттай солиотой болж чадсан гэдгийг залуу үеийн төлөөлөл болохын хувьд дуулгахад бахдууштай байна. Монгол хүн бүр танаар бахархах тэр өдрийг өөрийн биеэр гэрчлэхдээ таатай байх болно. Шинжлэх ухааны Оргилыг Монгол хүмүүн эзэгнэх өдрийн төлөө...

    ReplyDelete
  23. По мнению астрофизика, ответ на вопрос, нужен ли Вселенной Создатель, предполагает лишь один вариант - "нет, не нужен". "Большой взрыв, который привел к появлению известного науке современного мира, не требует "божественной руки". Он представляет собой неизбежные последствия физических законов", - утверждает Хокинг.

    Одновременно 68-летний британский астрофизик заявил, что современная наука находится в преддверии революции, когда будет создана единая теория, объясняющая все фундаментальные основы физического мира и бытия. При этом, по мнению Хокинга, открытие будет сделано в рамках М-теории, которая предполагает наличие параллельных миров и многочисленных физических сил, неизвестных еще современной науке, сообщает ИТАР-ТАСС.

    ReplyDelete
  24. http://www.newsru.com/religy/02sep2010/hoking.html

    ReplyDelete
  25. http://www.litru.ru/a/?id=1788

    ReplyDelete
  26. http://www.litru.ru/a/?id=1788

    ReplyDelete
  27. Ch.Erdeni www.mongol-theory.blogspot.com der bairlaj bn

    ReplyDelete
  28. Amaraa

    haha
    ene comment uudiig unshsan chin ineed hurchihlee
    tani onoliin undeslel n yu be? tsaan chin CERN d 10000 erdemted bolon engineer uud delhiin heden zuun ih surguul niileed tani naad neechihsen geed baiga onoliig chin neehgeed mahaa idej usee tsailgaj bain. ted buruu zuil hiigeed baiga yum bol uu? hehe delhi teden dund 10000 tenegiin chadahgui baiga zuiliig chadah 1 teneg baihgui baiga yum baihda hehe.ta http://en.wikipedia.org/wiki/Large_Hadron_Collider iishee orj hoorhi erdemteded neg gegeed duree haruulaach. za ene hoshignolch yahuu. mini bodloor ter humuus demi yumand tegej tolgoogoo gashilgah humuus bish. 4 huchiig negtgeh n ch gants hunii hiichihdeg zuil bish. deer ued baisan bol ta harin neg huiliig gantsaaraa neej boloh yum gehdee odoo ter gantsaaraa needeg huiluud chin duussan eniig oilgoj av. proton oos tsaash quark quark aas tsaas yu baidagiig n medehgui baij iim onol neechihlee tegchihlee geh n unheer utaggui hereg gehdee onoloor tsaan n yu baigaag bodoj gargasan baij bolon l do tim bol terniigee ene blog deeree gargaj tav. pizik chid haraad terniig chin zov buruug n heleed ogon ternees bish busdaar haruulaagui baij tseejee deldeed baih hereggui. jiriin humuus bol medehgui yum chin sain bain l gej helen bidnar shig pizik chid bol aldaag chin haraad ogon aldaagui bol saishaagaad ogon biti haruulhaas zailshi ter nom chin 500$ geluu mini bodloor nom hyamdhan baih tusam hund ih huren hund ih huren gedeg n olon humuus unshin gesen ug magadaggui stephan Hawking ch olood unshih baih tegeed unheer zov bol ta 500$ oor nomoo zarsanaas heden say dahin ih ashig oloh busuu? magadaggui stephan Hawking d tani nomiig unshih zav baihgui baiha yagaad geech ter hun 2014 ond boloh Large Hadron Collider iin proton nii morgoldooni turshiltiig tesen yadan huleegeed suuj baiga. garah ur dungees n shin onol gargahdeeg zavgui baiga hereg shu de. deer neg zuluugiin heldeg 4 hariltsan uilchlel mass, tsag hugtsaatai holbootoi gedeg n unheer unen neg zuiliig helhed mass ihtei be iin ergen toirond tsag hugtsaa udaan boldog mon oron zai muruidag ene bol enshtein ii hartsanguin eronhii onol eniig eddington batalsan 1917 ond gesen baiha iim batalgaag chin l 2014 ond hiihgej bain. gehdee onoliig n ta urchilaad garagchihsan bololtoi za huleej l baiy. aan ti mass iin orchimd tsag hugtsaa oron zai muruidag unen heregtei manai delhii muruisan oron zaigaar yavj baiga yum ene bol bidni medeh gravitatsiin huch geed baigachin gehdee yaj ene muruilt uuseed bain gedegiig n olj chadahgui baiga yum uldsen 3 huchiig bol barag negtegchihsen. tim bolhoor deer comment bichsen zaluug bi demjij baina chi zov yum yarj bain za tegeed Erdnee ahad helhed 2014 hurtel tseejee deldehuu esvel shin onol gargahaar zorih uu ooroo l med. bid adilhan pizik chid tiim bolhoor bi zugeer l sanal maygiin zuil helsen shu. eron bol metgeltseen dund l onol buren utgaaraa hogjdog gedegiig ta medej baiga.

    ReplyDelete
  29. ТАНИЙ НОМЫГ ХААНААС АВАХ БОЛОМЖТОЙ ВЭ? ИХ ГУРВАЛЖИНГ

    ReplyDelete
  30. It's really an informative and well described post. I appreciate your topic for blogging. Thanks for sharing such a useful post.

    ReplyDelete